Bu yazıda Moskova’da Rusya Halkların Dostluğu Üniversitesinde (RUDN) geçirdiğim dokuz aylık süreci kendi deneyimlerim etrafında aktararak mini de olsa bir Rusya, Moskova ve RUDN portresi çizmeye çalışacağım.
Yazıya başlamadan sundukları burs dolayısıyla Moskova’da eğitim alma fırsatını elde ettiğim Rossotrudnichestvo (Rusya Federal Ajansı) burslarının Türkiye temsilcisi Rus Evi Ankara’ya minnettarlığımı belirtmek isterim.
Moskova deneyimim Rusya Hükümet Bursları vesilesiyle dünya sıralamasında ilk 316’da bulunan RUDN Üniversitesinden iktisat teorisi anabilim dalına doktora bursu kazanmamla başladı. Heyecanlıydım çünkü ilk defa böylesi kaliteli bir üniversitenin mensubu olacaktım. Bir yıl Rusça dil hazırlığı ve dört yıl da doktora eğitimi olmak üzere toplamda beş yıl Rusya’da, Moskova’da yaşayacaktım. Kendimi buna hazırlamıştım. Bu nedenle prosedür işlemleri bitince ve vizem çıkınca, memleketteki eş, dost ve akraba ile helalleşip, bavulumu toplayıp Moskova’ya taşındım.
Vnukova havalimanına indiğimde beni Rusya Türk Öğrenci Topluluğundan bir arkadaşım karşıladı. Kendisine buradan tekrar teşekkür ederim. Dayanışmanın ne kadar önemli olduğunu orada bir kez daha anladım. Üniversiteye geçtik, geçici yurdu bulduk ve kayıt sırasına girdik. Kayıt işlemleri yaklaşık olarak öğleden sonra üçten akşam saat on buçuğa kadar sürmüştü. Bu gecikmenin sebebi gelen yeni öğrenci yoğunluğu ve belirli bir sıra sisteminin olmayışıydı. Kapıda görevlinin ve sıranızın gelmesini bekliyor ve sıranız geldiğinde kayıt işlemlerine başlıyordunuz.
Geçici yurdun amacını sonraları öğrendim. İlk olarak buraya yerleştirmelerindeki amaç sağlıklı olduğunuzu kanıtlama zorunluluğunuzdu. Sağlıklı olduğunuzu kanıtlamadan diğer okul ve yurt kayıt işlemleri adımına geçemiyordunuz. Diğer ifadeyle burası bir karantina yurduydu ve koşulları hiç de iyi değildi. Hatta öyle ki Türk Öğrenci Topluluğundan bir arkadaştan sonraları duyduğum bir duyuma göre burayı gören bir arkadaşımız ikinci günden geri Türkiye’ye dönmüştü. Ama ben Survivor olmalıydım. Hayatıma Rusya’da devam etmek istiyordum ve buraya gelmek için çok harcama yapmıştım. Sıktım dişimi.
Bir sonraki aşama okula kayıt işlemleriydi. Çok fonksiyonlu merkeze gidip, ikametgâh (registrasya) ve sağlık sigortası işlemlerini yapmanız gerekiyordu. Bu aşamada yine üniversite Türk Öğrenci Topluluğuna teşekkür etmek istiyorum. Onların yönlendirmeleri ve yardımları olmasaydı bu işlemler çok daha uzun zamana yayılabilirdi. Bu arada belirtmek isterim ki kısa da sürmüş değil. Bahse konu işlemleri yapmak için üniversiteye gittim. Ancak bütünüyle bir karmaşa hakimdi. Herkes bir tarafa koşturuyordu ve danışabileceğin doğru düzgün kimse yoktu. Neyse ki biraz çabayla ikametgâh başvurusunu yapıp, sonradan öğrendiğim kadarıyla dışarıdan üçte biri fiyatına yaptırabileceğim sağlık sigortasına yüklü bir miktar ödeme yapmıştım. Ama olsun, bunlar yeni olmanın dezavantajlarıydı ve Rusya’da uzun yıllar kalmak için gelmiştim.
Sağlık sigortasını yaptırdıktan sonra sağlıklı olduğumu kanıtlamak için işlemlere başladım. Ancak her adımda yeni bir karmaşanın içinde buldum kendimi. Sağlıklı olduğumu kanıtlayana kadar geçici yurtta ikamet ettim. Bir sonraki aşama kalıcı yurda yerleşmekti. Yurtları üniversite kendi işletmekteydi ve doktora öğrencisi olmam dolayısıyla şükür ki tuvaleti ve banyosu içerisinde olan iki kişilik bir odayı kapabilmiştim. Geçici yurttan sonra böylesi bir oda büyük bir nimetti. Ancak bu aşamada belirtmek isterim ki iyi bir oda arkadaşı da çok önemli bir hususmuş.
Oda arkadaşım Suriyeliydi. Esasında efendi ve iyi niyetli bir çocuktu. Ancak dışarıya çok cana yakın bir kişiliğe sahipti. Öyle ki onun sayesinde ilerleyen zamanlarda Arap coğrafyasının farklı ülkelerinden istemeyerek de olsa arkadaşlar edinmiştim. Hatta öyle zamanlar oldu ki bu arkadaşlardan bazılarını, gece odaya girdiğimde yatağımda uzanmış şekilde bulabiliyordum! Beraber Matte (Latin Amerika kökenli ve Arap coğrafyasında severek tüketilen bitki çayı) içtiğim geceler çok oldu. Burada belirtmek isterim ki bu geceler gönüllü eşlik ettiğim bir eylem değildi. Uyumaya geldiğim odamda pek çok Arap arkadaşa mecburen eşlik etmek zorunda kalıyordum. Oda arkadaşımın anlayışını beklemiştim ancak anlayış göstermeyeceğini anladığımda bu durumdan hoşnutsuzluğumu belirttim. Çok da bir şey değişmedi. Kardeşim siyasi parti lideri edasıyla onlarca kişiye hitap ediyor, gecenin geç vakti odasında ağırlamaktan çekinmiyordu.
Oda değiştirmek bir çözümdü ama orada da Rus bürokrasisi hakimdi. Üç ayrı yere derdinizi anlatıp, gönüllerini edip imza almanız ve bundan sonra ise kendinize iyi bir oda bulmanız gerekti. Ancak iyi oda da bulamıyor ve bir odanız olduğuna şükrediyordunuz. Bu oda değiştirme sürecini 6 ayda tamamlayan arkadaşım vardı.
Gelelim okul kayıt işlemlerine. Doktoraya geldiğim için kayıt işlemlerini gerçekleştirmek için doktora ofisine gittim. Görevli hanımefendi benim elime beş tane belge verdi ve bunları doldur, imzalat dedi. Rusça bilmezken Rusça belgeyi nasıl dolduracağımı kimse umursamıyordu. Neyse ki yine üniversite Türk Öğrenci Topluluğundan bir arkadaş imdadıma yetişti ve belgeleri doldurmada yardımcı oldu. Belgeleri doldurduktan sonra bölüm başkanı ve fakülte dekanına imzalatmam gerekiyordu. Ancak bölüm başkanımız ısrarla imzalamayı reddediyordu. İmzalamama sebebi ise Rusça bilmememmiş. Öğreneceğim ve seneye başlayacağım zaten bölüme demem de kâr etmiyordu. Bu süreç üç ay kadar sürdü. En son altıncı denememde imzaladı. Bu aşamada Rusya’da bu konularda biraz yüzsüz olmak gerektiğini anladım.
Tabi bu üç aylık resmi kayıt aşamasında hazırlık fakültesine de kaydımı tamamlamıştım. Ya da gerçekte olduğu şekilde kaydımı tamamladığımı düşünüyordum. Ta ki Rusça hazırlık eğitimimin ikinci ayında hazırlık fakültesi “biliyoruz Rusya’dasın, konaklama ve diğer işlemlerini de tamamladın ancak hala hazırlık fakültesine kaydolmadın, eğer bir an önce kaydını yaptırmazsan senin için her şey daha da zor olacak” minvalinde bir mail atana kadar. Çıktım Rusça dersinden ve fakülte öğrenci işlerine gidip “ben iki aydır Rusça hazırlık alıyorum lütfen bu karışıklığı düzeltin” dedim. Beni kırmayıp düzelttiler.
Bu üç aylık süreç içerinde başıma gelen bir diğer absürt olaya da değinmek istiyorum. İlk geldiğim zamanlarda telefonuma Rusya’nın en büyük kamu bankasından bir mesaj gelmişti ve bu mesajda terörün finansmanı şüphesiyle banka hesabımın kısıtlandığı ve bankaya gidip gelir beyanında bulunmam gerektiği belirtilmişti. Bu mesajı burs kartını teslim alma işlemi sırasında banka memuru görmüş ve hemen bankaya gitmem gerektiğini söylemişti. Henüz ne yenir bilmediğimden sadece marketten aldığım market böreğini yiyerek günlerimi geçirirken nasıl terörü finanse edebilirdim? N’olur ne olmaz diyerek koştur koştur gittim bankaya tabi. Sistemlerine baktılar ve mesajın yanlışlıkla gelmiş olabileceğini belirterek herhangi bir sorun olmadığını ifade ettiler. Adrenalin dolu bir andı. Uzun yıllar kalmak ümidiyle geldiğim buradan suçum yokken deport edilmek hiç de hoş bir durum olmazdı.
Maddiyata ilişkin yaşadığım bir diğer şok ise doktora ofisinde görevli hanımefendinin bana hükümetle olan burs sözleşmemi incelemem için uzatmasıyla vuku bulmuştu. Sözleşmeyi incelediğimde gördüğüm şey Moskova’ya taşınmadan önce alacağım ifade edilen burs miktarı ile buradayken aldığım burs miktarı arasındaki farktı. Aldığım burs belirtilen bursun üçte biri kadardı. Ama olsundu, az burs veriyorlar diye dönecek değildim.
Bu üç aylık süreç içerisinde bir kere odamın anahtarını odada unutmuştum. Odadan hiç çıkmayan arkadaşımın da o gün odaya hiç gelmeyesi tutmuştu. İkinci denememden sonra resepsiyondan odanın anahtarını alıp, kapıyı açıp, anahtarımı almak aklıma geldi. Resepsiyona gittim ve kırık Rusça ve İngilizcemle derdimi anlattım. Görevli umursamaz bir tavırla önce kara defteri sonra da bilgisayar kayıtlarını kontrol etmeye başladı. İşlem uzayınca bir terslik olduğunu anladım. Sonra bana eşlik ederek beni yurt müdürünün odasına çıkardı. Müdürle konuştuktan sonra müdür bana Rusça serzenişlerde bulunmaya başladı. Şanslıydım ki İngilizce bilen bir öğrenci de oradaydı ve bana müdürün dediklerini çevirdi. Duyunca şaşkına uğramıştım.
Müdür bana “senin yurtta kaydın yok, bu anahtarı sana kim verdi?” diye soruyordu. Beş aylık ödeme yapmışken nasıl kaydım olmayabilirdi? Tabi kendimi açıklama fırsatı bile vermediler. Orada şunu anladım ki ne kadar haklı olursan ol burada kesinlikle haklı olan taraf onlar. Neyse çıktım tekrar odadan ve resepsiyona gidip kendi aksaklıklarını düzelttirdim. Artık resmi olarak yurtta kalıyordum. Daha sonra öğrendim ki aynı yurt müdürü odadan çıkmayan oda arkadaşıma da “senin sistemde uzun aralıklarla yurda giriş yapmadığın görünüyor, senin hakkında dilekçe tutacağım, bir ay senin sistemdeki giriş çıkış kayıtlarını inceleyeceğim, eğer bir değişiklik olmazsa seni yurttan atacağım” diyerek uyarıda bulunmuştu. Şaka gibi.
Hazırlık fakültesinde birinci dönem eğitimi bitmeye yaklaşmış ve dönem sonu sınavları sistem üzerinden gerçekleştirildiğinden sisteme giriş yapmam gerekmekteydi. Ne kadar denesem de sisteme giriş yapamıyordum. Sınıf öğretmenim öğrenci işleri ile iletişime geçip sisteme giriş yapamadığımı belirtti ve bunu üzerine beşinci ayda öğrenci numaramı değiştirmek zorunda kaldım. Bu değişiklikle sisteme girebiliyordum. Sorunlara böylesi çözüm üretmeyi bize özgü bir şey sanırdım. Meğerse yalnızca bize özgü değilmiş. Öğrenci numaram değişti ve sisteme giriş yapabildim. Dönem sonu sınavlarından biri sistem üzerindendi, gerekli sınav düzenine uyulmayarak dönem sonu sınavını vermiştim.
İkinci döneme başlamak benim açımdan ayrı bir sürpriz olmuştu. Çünkü yalnızca Rusça dil hazırlık eğitimi alacağımı düşünürken birden bu dönemde Matematik, Bilimsel Yayın Etiği, Felsefe, İktisatçılar İçin Rusça, Toplum Bilimi, İstatistik, Tarih vb. olmak üzere sekiz ayrı dersim olduğunu öğrendim. Yeterince Rusça bilmeden bu dersleri almak ne kadar anlamlıydı bilmiyorum. Hatta öyle ki tarih dersi ikinci dönem başladıktan iki ay sonra açılmıştı. Evet, dönem ortasında ders açmışlardı.
Bu derslerin çok efektif geçtiğini söyleyemem. Hatta öyle ki sistem üzerinden bu derslere ilişkin online dersleri tamamlamamız gerektiği ve bu online dersleri tamamlamayanların dönem sonu sınavlarında sıkıntı yaşayacağı belirtilmişti. Bu konuyu yalnızca tarih dersi üzerinden açıklayacak olursam otuz iki haftalık online ders içeriği mevcuttu sistemde ve biz ise tarih dersinde dört haftalık ders içeriği kadar ilerleyebilmiştik. Ama olsundu, online ders içeriklerini tamamlayıp, online sınavlara girmek gerekliydi, aksi taktirde hazırlık fakültesini bitirmek imkansızdı.
Peki, bu koşullarda sahiden sekiz ayrı ders için de online ders içeriklerini hakkıyla okuyup öğrenmek mümkün müydü? Tabi ki değildi. Böylesi sıkışıklık içerisinde ne mi yaptık? Teşekkürler yapay zekâ! Tabi bu süreç kendi içinde isyanlar ve serzenişleri de barındırdı. Oysaki tarih dersi özelinde konuşmak gerekirse sahiden dört haftalık bir eğitim verilseydi, Rus tarihine dair en azından bazı önemli bilgiler akılda kalabilirdi. Şimdi ise zamanında bahse konu online eğitimleri aşılması gereken bir zorluk olarak gördüğümüzden yüz yüze derslerde gördüğümüz bilgiler bile hafızamızda yer etmeyerek uçup gittiler.
Yazıyı bir yerde kesmem gerektiğini hissediyorum, aksi taktirde çok daha uzayacak. Yukarıda değindiklerim bu süreçte deneyimlediğim bazı olaylar. Bu olaylar neticesinde Moskova’daki beşinci ayımda burada devam etmeme kararı almıştım. Yaptığım harcamaların karşılığı olarak en azından Rusça dil hazırlığı sertifikasını almak için dönemin bitmesini bekledim ve bu süreçte toplamda dokuz ay Moskova’da yaşadım.
Bu yazıyı yazının başında da olduğu üzere bana Moskova’da bulunma fırsatını veren Rus Evi Ankara’ya ve Rusya Hükümet Burslarına minnettarlığımı ifade ederek sonlandırmak istiyorum.
Moskova çok güzel bir şehirdi. Deneyimlediğim onca olumsuzluğa rağmen bulduğum her fırsatta Moskova’yı yürüdüm. Öyle ki iki günde otuz sekiz kilometre yürüdüğümü bilirim. Moskova’yı kafamın içine kazıma hedefim vardı ve şehrin bazen önemli sembol yerlerini bazen ise ücra köşelerini turlayarak bu hedefi bir nebze de olsun gerçekleştirdiğimi düşünüyorum. Artık Türkiye’deyim ve kesin dönüş yaptım. Bir daha ne zaman tekrar Moskova’ya uğrarım orasını bilmiyorum. Ancak Moskova her zaman hafızamda o eşsiz güzelliğiyle kalacak.