Ali KIRIKTAŞ*
Çin Halk Cumhuriyeti örneği, son yıllarda sürdürülebilir kalkınmanın hem ulusal hem de uluslararası politikaların temel taşlarından biri haline gelmiştir. Bu bağlamda yayımlanan Çin’in Sürdürülebilir Kalkınma Mavi Kitabı, yalnızca gelişmişlik, ekonomik ve sosyal politikaların bir özeti değil aynı zamanda ulusal güvenlik için de yayımlanmıştır (Gürcan, 2021:15). 2024 yılına ait rapor, hem bu ülkenin sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin (SKH) hem de Çin’in bu hedeflere ulaşma yolundaki zorluklarını ve başarılarını değerlendiren önemli bir çalışmadır. Bu yazıda, Mavi Kitap’ın içeriği, amacı ve uluslararası etkileri analiz edilerek detaylandırılacaktır.
Mavi Kitap’ın İçeriği ve Amacı
Mavi Kitap’ta, Çin’in sürdürülebilir kalkınmasında 17 SKH’nin ele alınmakta; bu bağlamda sosyal refah, ekonomik büyüme, koruma ve uluslararası iş birliği gibi konular ağırlıklı bir şekilde ele alınmıştır. Kitap, üç ana başlıkta öne çıkan noktalar inceleniyor:
Çin’in İç Performansı:
Mavi kitap, Çin’in yoksullukla mücadelesi, değişikliğin enerjiye geçişi ve karbon emisyonlarını azaltma gibi alanlardaki başarılarına vurgu yapıyor. Özellikle, yoksulluk sınırında yaşayan, yoksulluğun azaltılması ve gelişmiş teknolojilerin kullanımıyla enerjinin sağladığı önemli avantajlar arasında yer almaktadır. Ancak, bölgesel eşitsizliklerin ve bazı altyapı eksikliklerinin sürdürülebilir kalkınma sürecinin yavaşlatıldığı belirtilmektedir (english.gov.cn, 2024).
- Uluslararası Katkılar:
Çin’in, 2024 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kaydedilen SKH’lere katkı sağlamak için yaptığı küresel yatırımlar ve girişimler, Mavi Kitap’ta geniş bir yer bulmuştur. Çin’in Kuşak ve Yol İnisiyatifi (BRI) kapsamındaki standart geliştirme istikrarları ve gelişmiş olan ülkelerle teknoloji transferi, küresel sürdürülebilir kalkınmadaki liderlik rolünü pekiştirmektedir (english.gov.cn, 2023). - Çevresel Vizyon:
Burada aslında Çin’in karbon nötr hedefe ulaşma çözümleri detaylandırılmıştır. 2060 yılına kadar karbon nötr olma, fiyatına göre enerji yatırımlarının yapıldığı ve sanayi sektöründeki dönüşüm, kitapta en fazla dikkat çeken konular arasında yer almaktadır. Bununla birlikte, hava ve su politikalarının ifade edildiği gibi mevcut gelişmeler hala devam etmektedir (BBC News Türkçe, 2020).
Çin’in Başarıları ve Zorluklar
Başarılar:
- Enerji Dönüşümündeki Liderlik:
Çin, dünyanın en büyük enerji üreticisi olma özelliğini korumaktadır. Güneş ve rüzgâr enerji kapasitesindeki artış, fosil yakıtları azaltırken, küresel emisyonların azalmasına katkı sağlıyor. 2024 yılı raporunda özellikle elektrikli ürün üretimi ve kullanımındaki artışa dikkat çekilmektedir (BBC News Türkçe, 2023). - Yoksullukla Mücadelede İlerleme:
Çin’de, BM’nin “yoksulluğu sona erdirme” hedefi doğrultusunda, yoksulluk içinde olan insan sayısı 2012 yılında 100 milyon iken bu rakam 2018 sonuna doğru 16,6 milyona inmiştir (Askar, 2021: 9). Bu, sürdürülebilir kalkınma politikalarının sosyal politikalar açısından ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. - Teknoloji ve Yenilikçilik:
Burada Çin’in dijital ekonomiye geçişte adımlar ve çevre dostu teknolojiler geliştirme çabaları öne çıkıyor. Örneğin akıllı şehir projeleri ve yapay zekâ destekli enerji yönetim sistemleri, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik eden gelişmiş çözümler olarak değerlendirilmektedir.
Zorluklar:
- Bölgesel Dengesizlikler:
Kırsal bölgeler arasındaki gelişmişlik farkı, sürdürülebilir büyümenin eşit bir şekilde genişlemesini engellemektedir. Özellikle batı bölgelerdeki altyapı eksiklikleri ve düşük eğitim seviyeleri ekonomik büyümeyi yavaşlatıyor. - Çevresel Sorunların Sürekliliği:
Çin, bazı sorunlarla mücadelede önemli adımlar atsa da hava yasağı ve su sızıntıları gibi problemler hala ciddi bir tehdit oluşturuyor. Raporda, bu mali çözümün daha sıkı düzenlemelere ve yerel yönetimlerin değiştirilebildiğine ihtiyaç duyulduğu vurgulanıyor. - Uluslararası Eleştiriler:
Çin’in BRI projelerindeki etkileri, bazı ülkeler ve sivil toplum birimleri tarafından eleştirilmektedir. Bazı yatırımların oranlarının tahribata neden olduğu iddiaları, ülkenin sürdürülebilir kalkınmasındaki küresel imajını olumsuz etkilememektedir.
Uluslararası Etkiler ve İşbirlikleri
Çin’in sürdürülebilir kalkınma politikalarının uluslararası arenada önemli yansımaları bulunmaktadır. 2024 raporunda özellikle aşağıdaki noktalar öne çıkmaktadır:
- Kuşak ve Yol İnisiyatifi (BRI) ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH):
Kuşak ve Yol Girişimi, sürdürülebilir kalkınma hedeflerini desteklemek için önemli bir araç haline gelmiştir. Çin, bu girişim aracılığıyla birçok gelişmekte olan enerjinin elde edilmesini sağlamakta ve yeşil teknolojilere geçişlerini desteklemektedir. Ancak Çin’in bu alandaki egemenliğini sorgulayan bir tartışma yaratmaktadır (Kılkış, 2021). - İklim Durumu ile Mücadelede Ortaklıklar:
Çin, Paris’e geçiş anlaşması, Avrupa Birliği ve gelişen bölgelerle iş birliği yoluyla karbon salınımını destekleme kararlılıklarını artırmaktadır. Bununla birlikte, ABD ve Çin arasındaki rekabet, bu iş birliklerinin kapsamını olumsuz yönde etkilememektedir (Anadolu Ajansı, 2023).
Sonuç ve Öneriler
2024 Sürdürülebilir Kalkınma Mavi Kitabı, Çin’in SKH’ler katkısının ve atılacak adımların kapsamlı bir değerlendirmesini sunmaktadır. Çin’in ekonomik büyüme ve odağı koruma arasındaki dengeyi sağlama çabaları, dünya çapında örnek alınabilecek politikalar üretmemiştir. Ancak bu stratejilerin sürdürülebilir olması için şu öneriler dikkate alınmalıdır.
- Yerel Yönetimlerin Güçlendirilmesi:
Bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi için yerel yönetimlerin daha fazla yetkilendirilmesi ve kaynakla desteklenmesi gerekmektedir. - Çevresel Denetimlerin Arttırılması:
Özellikle BRI projelerindeki etkilerin daha şeffaf bir şekilde denetlenmesi, Çin’in uluslararası imajını güçlendirecektir. - Uluslararası İşbirliklerinin Derinleştirilmesi:
Çin’in SKH’lere ulaşma güçlerini desteklemek için gelişmiş ülkelerle daha güçlü ortaklıklar kurması ve teknoloji transferlerini hızlandırması faydalı olacaktır.
Çin’in Mavi Kitabı, sürdürülebilir kalkınmanın kararlılığını ve liderlik iddiasını ortaya koyarken, aynı zamanda yaşanabilecek zorluklara da işaret etmektedir. Bu rapor, yalnızca Çin için değil, küresel sürdürülebilirlik tartışmaları için önemli bir rehber niteliğindedir.
*: Ali KIRIKTAŞ, Kapadokya Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü doktora öğrencisidir.
Kaynakça
A glimpse of China’s poverty alleviation achievements through numbers. (2024). https://english.www.gov.cn/news/202411/24/content_WS6743099bc6d0868f4e8ed5d9.html. Erişim tarihi: 22.12.2024.
Aşkar, G. (2021). Çin’de dış ticaret stratejilerinde elektronik ticaretin rolü (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye
ABD ve Çin’den “iklim değişikliğiyle mücadelede işbirliği” mesajı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-ve-cinden-iklim-degisikligiyle-mucadelede-isbirligi-mesaji/2996773. Erişim tarihi: 25.12.2024.
China sees progress in green transition, climate response. (2024). https://english.www.gov.cn/news/202411/04/content_WS67287a08c6d0868f4e8ec920.html. Erişim tarihi: 22.12.2024.
China sees progress in green transition, climate response. (2024). https://english.www.gov.cn/news/202411/04/content_WS67287a08c6d0868f4e8ec920.html. Erişim tarihi: 22.12.2024.
China key partner in promoting world’s sustainable future. (2023). https://english.www.gov.cn/news/202312/17/content_WS657e60d5c6d0868f4e8e243d.html. Erişim tarihi: 22.12.2024.
China to pursue steady, sustained progress in high-quality BRI cooperation. (2023). https://english.www.gov.cn/news/202310/10/content_WS65250ea8c6d0868f4e8e019b.html. Erişim tarihi: 21.12.2024.
Çin’in güneş enerjisi kapasitesi, dünyanın geri kalanını geçti. (2023).https://www.bbc.com/turkce/articles/c3gmy03v21jo. Erişim tarihi: 24.12.2024.
Gürcan, E. C. (2021). Çin’in Çevre Politikalarının Ekolojik Uygarlığa Doğru Gelişimi. Kuşak ve Yol Girişimi Dergisi, 2(3), 7-25.
İklim değişikliği: Çin’den 2060’a kadar ‘karbon nötr olma’ sözü. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54262935. Erişim tarihi: 24.12.2024.
Kılkış, Ş. (2021). Kuşak ve Yol Girişimi’nde ortak ve sürdürülebilir bir gelecek için bilime dayalı çözümler. Kuşak ve Yol Girişimi Dergisi, 2(2), 22-35.