Geçtiğimiz günlerde önce sosyal medyada ve akabinde pek çok haber sitesinde bir iddia gündeme geldi. Bu iddiaya göre evliliği teşvik etmek ve yeni evlenecek çiftlere yardımcı olmak amacıyla Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yürütülen faizsiz evlilik kredisi uygulaması kapsamında düzenlemeye gidilebileceği ve doğum yapan annelerin kullanmış oldukları kredilere ilişkin borçların silinebileceği duyuruldu (Yeniçağ Gazetesi, 2025).
Bu iddiadan hareketle bu yazıda, geçtiğimiz yıllarda devletin alacaklarından nasıl vazgeçtiğini ve pekâlâ kendisine yapılacak olan öğrenim kredisi ya da genel sağlık sigortası primi gibi alacaklarından da nasıl vazgeçebileceğini tartışacağım.
Borçların silinmesi bütçe disiplini açısından çoğunlukla eleştirilen ve hoş karşılanmayan bir işlemdir. Bu karşıtlığın temelinde devletin ekonomideki aktif rolünü göz ardı eden muhafazakâr iktisat anlayışı yatmaktadır. Ancak bu anlayışın gözden kaçırdığı ya da görmezden geldiği bir şey vardır ki o da devletin yalnızca denetleyip düzenleyen değil aynı zamanda yönlendirip destekleyen bir aktör olduğudur.
Borçların silinmesi bireyler üzerindeki ekonomik baskıyı azaltır ve harcanabilir gelir miktarını artırarak tüketimi teşvik eder. Tüketimin artması üretimi, istihdamı ve dolayısıyla büyümeyi olumlu yönde etkiler. Bu ise bütçe açığına yönelik korkuların aksine iktisadi faaliyeti artırıcı bir döngü yaratır.
Fonksiyonel maliye görüşünü benimseyen Post Keynesyen okul ve Modern Para Teorisi yaklaşımları çerçevesinde devletin alacaklarından vazgeçmesi ya da diğer bir ifadeyle borç silme yoluna gitmesinin bütçe açısından herhangi bir yükü bulunmamaktadır. Çünkü bahse konu yaklaşımlara göre zaten esas olan bütçe açığıdır.
Borç silme işlemi belki ahlaki tehlike (nasılsa borçlar siliniyor, bu nedenle daha fazla borçlanalım yönünde bir girişim) açısından eleştirilebilir ancak silinmesini talep ettiğimiz borçlar pekâlâ çeşitli koşullar sağlandığında (KYK kredileri açısından üniversite öğrencisi olmak ya da evlilik kredisi açısından doğum yapmak vb.) veya bireylerin zorunlu şekilde yükümlülük altına girdikleri genel sağlık sigortası borçları gibi borçlardır. Bu nedenle ahlaki tehlikeyle açısından yapılan eleştiriler de yersiz olacaktır.
Yakın tarihte kudretli devletimiz çeşitli kurumlardan tahsis edeceği yüklü miktarda alacağından vazgeçmiştir. Cengiz Holding’in 2006-2009 yıllarına ait o dönemki miktarıyla 424.4 Milyon TL’lik vergi borcu (Evrensel Gazetesi, 2020) ile Anagold Madenciliğin ortaklarından Kanadalı SSR Mining’e ait 7.2 Milyon dolarlık vergi borcunun silinmesi (Sözcü Gazetesi, 2024) bu duruma örnek gösterilebilir.
Aynı zamanda 2023 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde silinen KYK kredi faizleri ve temel ihtiyaç abonelikleri sözleşmelerinden kaynaklanan iki bin lira ve altındaki borçlar da devletin alacağından vazgeçmesine birer örnektir (Sayın, 2022). Arayanlar böylesi pek çok örnek de bulacaklardır.
Devlet istediğinde belirli gruplara vergi affı çıkarır, banka kurtarır veya büyük projelere bütçe ayırır. Unutulmamalıdır ki borç silme kararı “kaynak yok” bahanesiyle çoğunlukla ertelenen ve politik tercihler yoluyla alınan bir karardır. Oysa ki kaynak vardır. Hal böyleyken yapılması gereken şey ise iktidarı böylesi borçları silmeye yönelik karar almaya itecek toplumsal birlikteliğin sağlanmasıdır.
İşte tam da bu nedenle “Türkiye’nin tüm borçluları, birleşin!”
Kaynakça
Evrensel Gazetesi. 2020.‘Cengiz Holdingin affedilen borcu, kampanyada toplanan paranın iki katı’. Evrensel gazetesi. https://www.evrensel.net/haber/401431/cengiz-holdingin-affedilen-borcu-kampanyada-toplanan-paranin-iki-kati.
Sayın, Ayşe. 2022.‘Mali Af Niteliğinde Düzenlemeler Içeren Torba Yasa, Meclis’ten Geçti: KYK Kredi Borç Faizi Silinecek, Kara Liste Temizlenecek’. https://www.bbc.com/turkce/articles/cyxrvq49g2wo.
Sözcü Gazetesi. 2024.‘Altın madenini işleten şirketin vergi borcu silinmiş’. https://www.sozcu.com.tr/altin-madenini-isleten-sirketin-vergi-borcu-silinmis-p22519.
Yeniçağ Gazetesi. 2025.‘İktidardan yeni hamle: Doğum yapanın kredi borcu silinecek’. https://www.yenicaggazetesi.com.tr/iktidardan-yeni-hamle-dogum-yapanin-kredi-borcu-silinecek-913789h.htm.