Doksanlı yılların sonunda yalnızca teknolojiye meraklı kişilerin kullandığı internet, bugün hayatımızın vazgeçilmezi haline geldi. Dünya Bankası verilerine göre, 1995 yılında dünya nüfusunun sadece %1’i internet kullanıcısıyken, bu oran 2023 yılında %67’ye yükseldi (World Bank Open Data, (n.d.)). Günlük yaşantımızda birçok işlemi internet sayesinde rahatlıkla yapabiliyoruz. Örneğin, yemek siparişi vermek, bir arkadaşımızla anında iletişime geçmek veya bir devlet hizmetinden faydalanmak internetin sunduğu kolaylıklardan sadece bazıları.

Ancak internetin bu hızlı evrimi, son yıllarda yapay zekâ teknolojilerinin yükselişiyle yeni bir boyuta taşınıyor. Her gün yeni bir yapay zekâ firmasının adı haberlere konu oluyor: OpenAI, DeepSeek, Claude, Perplexity… Bu yeni firmalar, Google, Amazon, Microsoft gibi devlerin bile tarihte gerçekleştiremediği yüksek büyüme oranlarına sahipler. Örneğin, OpenAI’nin ürünü olan ChatGPT, tanıtımından sadece iki ay sonra 100 milyon kullanıcıya ulaştı (Hu, 2023). Yapay zekâ alanındaki hızlı gelişme dalgası ve insanların yapay zekâyı kullanma isteği, geleneksel tıklama bazlı internet modelini önemli ölçüde dönüştürebilir mi?

İnternet Üzerinden Bilgiye Erişim Modeli ve Arama Motorlarının Evrimi

İnternet, bilgiye erişim amacıyla genel olarak iki farklı şekilde kullanılır. Birincisi, doğrudan web sitelerine erişimdir. Sosyal medya platformlarına veya haber sitelerine ulaşmak için doğrudan X, Hürriyet, BBC, Birgün gibi sayfalara gidilir. İkincisi ise arama motorları aracılığıyla bilgiye ulaşmadır. Kullanıcılar, Google gibi arama motorlarına anahtar kelimeler girerek istedikleri bilgilere ulaşırlar. 1998 yılında kurulan Google, kısa sürede internetin temel bilgi kaynağı haline gelmiş ve dijital dünyanın bilgi ekosistemini büyük ölçüde değiştirmiştir.

Arama motorları, bilgiye erişimi kolaylaştırmak için indeksleme, sıralama ve bağlantılar aracılığıyla çalışır. Web sitelerindeki içerikler arama motorları tarafından taranarak veri tabanlarına eklenir ve belirli algoritmalara göre sıralanır. Kullanıcılar bir şey hakkında bilgi edinmek istediklerinde, bir arama motoruna girerek anahtar kelimelerle arama yapar ve en üst sıralarda çıkan web sitelerine tıklayarak bilgiye ulaşır. Dijital içerik üreticileri ve haber siteleri, arama motorlarının algoritmalarına uyum sağlayarak görünürlüklerini artırmaya çalışır.

Yapay Zekâ Arama Motorlarını Nasıl Dönüştürüyor?

Son yıllarda büyük dil modelleri, yani yapay zekâ tabanlı sistemler, internet üzerinden bilgi edinme sürecini kökten değiştirmeye başladı. ChatGPT, DeepSeek veya Gemini gibi yapay zekâ destekli sistemler, klasik arama motorlarının yaptığı listeleme yerine farklı kaynaklardan öğrendikleri bilgileri sentezleyerek doğrudan yanıt sunmaktadır. Kullanıcılar, bu yapay zekâ sistemlerinden doğru ve hızlı yanıtlar aldıkça, neden fazladan tıklama yaparak farklı internet sitelerine yönelsinler? Bu değişim, verilerle de desteklenmektedir. Yatırım bankacılığı firması Evercore tarafından yürütülen ve 1.300 Amerikalının katıldığı yakın tarihli bir ankete göre, ChatGPT’yi arama motoru olarak kullanan kişilerin oranı %8’e yükseldi. Bu oran, birkaç ay önce yalnızca %1 seviyesindeydi. OpenAI’ın yükselişine karşılık, Google’ın kullanım oranı %80’den %74’e geriledi (Jagielski, 2024).

Bu değişim, haber siteleri ve bloglar için ciddi bir sorun oluşturabilir. Web sitelerinin trafiklerinin azalması, reklam gelirlerinin de düşmesine neden olacaktır. Google ve diğer arama motorlarının sağladığı tıklama bazlı gelirler azalırken, alternatif gelir modelleri önemini artıracaktır.

Ekonomik Perspektif: Yaratıcı Yıkım ve Yeni İş Modelleri

Ekonomik açıdan bakıldığında, bu dönüşüm yaratıcı yıkım teorisi ile açıklanabilir. Joseph Schumpeter’in kavramsallaştırdığı bu teori, yeni teknolojilerin eski sistemleri devre dışı bırakmasına dayanır. Nasıl ki Google, Wikipedia gibi siteler, İki binlerin başında geleneksel ansiklopedileri ve basılı kaynakları devre dışı bıraktıysa, bugün de yapay zekâ destekli sistemler, klasik web içeriği oluşturan siteleri aynı şekilde devre dışı bırakabilir.

Ancak bu durum, Google’ın ya da arama motorlarının tamamen ortadan kalkacağı anlamına gelmiyor. Aksine, Google gibi büyük firmalar, yapay zekâ destekli bilgi erişimi konusunda öncü oyuncular haline gelebilirler. Fakat haber siteleri ve bloglar, gelirlerini web sayfalarındaki reklamlardan sağladıkları için mevcut iş modellerini yeniden tasarlamak zorunda kalacaklardır. Yapay zeka araçları üzerinden abonelik süreçleri geliştirilebilir veya içerik üreticileri, yapay zekâ ile entegrasyon sağlayarak farklı gelir modellerine geçebilirler.

Yeni İnternet Modeli: Hibrit Bir Sistem

Bu değişim elbette internetin sonu anlamına gelmiyor. Ancak bildiğimiz internet, yani tıklamalar üzerinden reklam gelirleri elde eden ve merkeziyetçi bir yapıya sahip bilgi paylaşım sistemi, dönüşecek gibi duruyor. Gelecekte internet, yapay zeka destekli bilgi erişimi ile geleneksel web’in birleştiği hibrit bir sistem olacaktır.

Sonuç olarak, internetin bildiğimiz formu değişse de tamamen yok olmayacak. Ancak içerik üreticileri, haber siteleri ve web tabanlı hizmet sağlayanlar, bu yeni döneme ayak uydurmak zorunda. Aksi halde, geleneksel web yapısı, tıpkı ansiklopediler gibi, nostaljik bir kavram haline gelebilir.

Kaynaklar:

• Hu, K. (2023, February 2). ChatGPT sets record for fastest-growing user base – analyst note. Reuters. https://www.reuters.com/technology/chatgpt-sets-record-fastest-growing-user-base-analyst-note-2023-02-01/
• Jagielski, D. (2024, September 12). Is ChatGPT Taking Market Share From Google Search? Alphabet Could Have a Problem It Hasn’t Had to Worry About for Years. The Motley Fool. https://www.fool.com/investing/2024/09/12/is-chatgpt-taking-market-share-from-google-search/?msockid=0239409cfa4567b92fb15467fbdc666c
• World Bank Open Data_. (n.d.). World Bank Open Data. https://data.worldbank.org/indicator/IT.NET.USER.ZS