Giriş

Vietnam ve Türkiye, ekonomik büyümelerini sürdürmek ve enerji arz güvenliğini sağlamak için nükleer enerjiye yönelen ülkeler arasında yer almaktadır. Her iki ülke, enerji taleplerindeki hızlı artış, yenilenebilir kaynakların sınırlamaları ve fosil yakıtların çevresel etkileri gibi sorunlarla karşı karşıyadır. Bu bağlamda, Vietnam’ın 2016 yılında askıya aldığı Ninh Thuan nükleer enerji projesini yeniden gündeme getirmesi ve Türkiye’nin Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) ile bu alanda attığı somut adımlar, dikkat çekici birer örnektir.

Bu analizde, Vietnam ve Türkiye’nin nükleer enerji politikalarını enerji talebi, altyapı, ekonomik ve politik zorluklar açısından karşılaştırarak analiz edecek, bu iki ülkenin enerji stratejileri arasındaki benzerlikler ve farklılıkları ortaya koyacaktır.

Enerji Talebi ve Nükleer Enerjinin Rolü

Vietnam

Vietnam, hızla büyüyen ekonomisi nedeniyle enerji talebinin sürekli arttığı bir ülke konumundadır. 2025 yılı için öngörülen %6,5-7’lik GSYİH büyüme oranı, elektrik talebinde yıllık %12-13’lük bir artışı beraberinde getirmektedir. Yenilenebilir enerji yatırımlarına öncelik verilse de bu kaynaklar talebi karşılamada yetersiz kalmaktadır.

Hidroelektrik kaynaklar, doğal afetler ve iklim değişikliği nedeniyle sınıra dayanmış, kömür ise çevresel kaygılar nedeniyle terk edilmektedir. Bu durum, Vietnam’ın enerji güvenliğini sağlamak ve sürdürülebilir büyümeyi desteklemek için nükleer enerjiye yönelmesini zorunlu kılmaktadır.

Türkiye

Türkiye de benzer şekilde artan enerji talebiyle karşı karşıyadır. 2023 yılı itibarıyla enerji tüketimi yıllık %4-5 oranında artmaktadır. 2020 yılında Türkiye, enerjisinin %85’ini ithal eden bir ülke olarak arz güvenliği sorunları yaşamaktadır. Özellikle doğalgaz ithalatına olan bağımlılık, Türkiye’yi alternatif enerji kaynakları arayışına itmiştir.

Türkiye’nin nükleer enerjiye yönelimi, enerji ithalatını azaltma ve yerli enerji kaynaklarını çeşitlendirme hedeflerinden kaynaklanmaktadır. Akkuyu Nükleer Güç Santrali, Türkiye’nin bu alandaki ilk büyük projesidir.

Nükleer Enerjiye Yönelimin Ortak Zorlukları

Her iki ülke de nükleer enerji projelerinde benzer zorluklarla karşı karşıyadır:

Vietnam, 2016’da ekonomik kaygılar nedeniyle Ninh Thuan projesini askıya almıştı. Ancak artan enerji talebi ve yenilenebilir kaynakların sınırlamaları, projeyi yeniden gündeme getirmiştir. Bu durum, nükleer enerji projelerinin uzun vadeli politik kararlılık gerektirdiğini göstermektedir.

Türkiye’de ise Akkuyu NGS projesi, Rusya ile yapılan hükümetler arası anlaşma çerçevesinde yürütülmektedir. Ancak, uluslararası ilişkilerdeki dalgalanmalar ve ekonomik belirsizlikler, projenin sürdürülebilirliği konusunda endişelere yol açmaktadır.

Nükleer santrallerin yüksek maliyetleri hem Vietnam hem de Türkiye için önemli bir engel teşkil etmektedir. Vietnam’da bir santralin inşası yaklaşık 10 milyar doları bulabilirken, Türkiye’de Akkuyu NGS’nin takriben maliyeti 22 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir.

Bu maliyetlerin karşılanabilmesi için uluslararası finansman ve özel sektör yatırımları büyük önem taşımaktadır. Ancak, ekonomik belirsizlikler ve yolsuzluk endişeleri, bu finansman kaynaklarına erişimi zorlaştırmaktadır.

Vietnam ve Türkiye, nükleer enerji alanında yeterli teknik bilgi ve insan kaynağına sahip değildir. Vietnam, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA) teknik desteği ile bilgi birikimini artırmaya çalışmaktadır. Türkiye ise Akkuyu NGS projesi kapsamında Rusya’dan teknoloji transferi ve insan kaynağı eğitimi desteği almaktadır.

Nükleer enerji projeleri, çevresel riskler ve toplumsal kabul sorunları nedeniyle sıkça eleştirilmektedir. Vietnam, 2016’da halkın tepkisi ve çevresel endişeler nedeniyle projeyi askıya almıştır. Türkiye’de de Akkuyu NGS projesi, çevresel etkileri ve yerel halk üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle tartışma konusu olmuştur.

Alternatif Enerji Kaynaklarının Rolü ve Sınırlamaları

Vietnam, yenilenebilir enerji kaynaklarına önemli yatırımlar yapmaktadır. Ancak rüzgâr ve güneş enerjisi, kesintili doğaları nedeniyle enerji arzında güvenilir bir çözüm sunmamaktadır. Ayrıca, hidroelektrik kaynaklar iklim değişikliği riskleri nedeniyle sınırlarına ulaşmıştır.

Türkiye, yenilenebilir enerji yatırımlarında büyük ilerleme kaydetmiştir. 2023 itibarıyla rüzgâr ve güneş enerjisinin toplam kurulu güçteki payı %20’ye ulaşmıştır. Ancak, bu kaynakların enerji talebindeki artışı karşılayacak düzeyde olmaması, nükleer enerjiyi stratejik bir alternatif haline getirmektedir.

Vietnam ve Türkiye: Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme

Vietnam ve Türkiye’nin nükleer enerji politikaları, birbirine paralel olmakla birlikte, ekonomik ve politik bağlamlarda farklılıklar göstermektedir:

1. Enerji Güvenliği:

Vietnam, ekonomik büyüme hedefleri doğrultusunda enerji talebini karşılamak için nükleer enerjiye yönelmiştir. Türkiye ise enerji ithalatına bağımlılığını azaltmak ve arz güvenliğini sağlamak amacıyla bu alana yatırım yapmaktadır.

2. Finansman Modelleri:

Vietnam, uluslararası kredi kuruluşlarından ve Asya Kalkınma Bankası’ndan destek aramaktadır.

Türkiye, Akkuyu NGS’yi yap-işlet modeliyle Rusya’nın finanse ettiği bir proje olarak yürütmektedir.

3. Teknolojik İşbirlikleri:

Vietnam, Japonya ve Rusya ile iş birlikleri geliştirmektedir. Türkiye ise Rusya ile yürüttüğü iş birliği kapsamında Rosatom’un teknolojisini kullanmaktadır.

4. Toplumsal Kabul:

Vietnam’da halk, çevresel ve güvenlik kaygıları nedeniyle projelere daha mesafeli yaklaşmaktadır. Türkiye’de ise nükleer enerji tartışmaları daha çok siyasi boyutta sürmektedir.

Sonuç: Nükleer Enerjinin Geleceği

Vietnam ve Türkiye’nin nükleer enerji hedefleri, enerji arz güvenliği ve ekonomik kalkınma için stratejik birer adım olsa da bu hedeflerin başarıya ulaşması için ciddi politik, ekonomik ve teknik sorunların çözülmesi gerekmektedir.

Vietnam, enerji talebini karşılamak için nükleer enerjiyi bir seçenek olarak yeniden değerlendirmekte; Türkiye ise Akkuyu NGS ile enerji politikalarında önemli bir dönüm noktası yaşamaktadır. Ancak her iki ülke de projelerin uzun vadeli sürdürülebilirliğini sağlamak için yerel halkın desteğini kazanmalı, şeffaf bir yönetim mekanizması kurmalı ve uluslararası standartlara uygun hareket etmelidir.

Bu süreçte, Vietnam ve Türkiye’nin birbirlerinden öğreneceği çok şey bulunmaktadır. Özellikle Türkiye’nin Akkuyu deneyimi, Vietnam için önemli bir referans noktası olabilir. Aynı şekilde, Vietnam’ın yenilenebilir enerji alanındaki başarıları, Türkiye için ilham kaynağı olabilir. Vietnam ve Türkiye’nin enerji politikalarındaki bu dönüşüm, yalnızca ulusal düzeyde değil, aynı zamanda küresel enerji dinamiklerinde de önemli bir etkiye sahip olacaktır.

KAYNAK

Vietnam’s Reborn Nuclear Energy ambitions: Challenges and Prospects (2025). https://thediplomat.com/2025/01/vietnams-reborn-nuclear-energy-ambitions-challenges-and-prospects/.

Akkuyu Nükleer Güç Santrali Projesi. https://enerji.gov.tr/neupgm-akkuyu-nukleer-guc-santrali-projesi-en.