Oğuz ÖZTUNÇ*
Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi ile başlayan ve neredeyse üçüncü yılını devirecek olan savaşta gidişatın ne yönde evrileceği konusu dünya politikasındaki temel tartışma alanlarından biri olmaya devam etmektedir.
ABD’nin yeni başkanı olmaya hazırlanan Donald Trump, seçim kampanyaları sırasındaki vaatlerinden biri olarak göreve başlayacağı ilk gün Rusya-Ukrayna savaşını bitirme vaadinde bulunmuştu. Savaşın taraflarından biri olan Rusya için bu vaat, bazı yetkililer tarafından seçim kampanyası sırasında dikkat çekmeye yönelik bir girişim olarak değerlendirilirdi. İlk aşamada bu vaadi nasıl gerçekleştireceğini açıklamayan Trump, seçimi kazanmasının ardından yaptığı bir açıklamada altı ay içinde savaşı bitirebileceğini umduğunu belirtti. Şimdi akıllarda yankılanan soru, 2025 yılında savaşın bitip bitmeyeceği?
Savaşın diğer aktörü olan Ukrayna devlet başkanı Volodimir Zelenski, Kasım 2024’te yaptığı bir açıklamada, Kiev yönetiminin 2025 yılında diplomatik yollarla savaşı bitirmek istediğini belirtmişti. Rusya cephesinde de savaşın bitirilmesi yönünde açıklamalar yok değil. Belirli şartların sağlanması durumunda müzakerelere başlanabileceği belirtilmekte. Bu şartlar (i) Ukrayna askeri birliklerinin ilhak edilen Donetsk, Herson, Luhanks ve Zaporijya’dan çekilmesi ve (ii) Ukrayna’nın NATO’ya katılma isteğinden vazgeçmesi şeklinde.
Ukrayna’nın NATO’ya katılma istekliliği altında yatan neden, ateşkesin sağlanması durumunda gelecekte Rusya’nın tekrar Ukrayna’ya sardırmayacağının bir garantisi olmaması ile ilişkili. Çünkü Ukrayna cenahında genel görüş, olası bir ateşkesin Rusya’ya toparlanma (ikmal) için zaman kazandıracağı ve bu toparlanma sonrasında Rusya’nın yeni saldırılar için harekete geçeceği yönünde. Bu nedenle Ukrayna açısından, NATO’ya katılmak suretiyle elde edilecek yarar, NATO’nun kurucu sözleşmesinin 5. maddesindeki “kollektif savunma mekanizmasından” yararlanmak ve böylelikle ülkenin geleceğini güvence altına almak temel öncelikler arasında. Ancak savaş devam ederken böyle bir isteğin yerine getirilmeyeceği de açık. Hatta öyle ki, yeni ABD başkanı ve ekibinin böyle bir niyeti de yok gibi. Çünkü Trump’ın danışmanlarınca hazırlandığı iddia edilen bir barış planında, Ukrayna’nın NATO’ya üyeliğinin 20 yıl süreyle askıya alınmasına yönelik bir madde olduğu görülmekte. İlave olarak, bu planda ateşkesi izlemek açısından Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık barış güçlerinin devriye gezdiği bir bölgenin oluşturulması öngörülmekte. Rusya’nın bu plana şiddetle karşı çıktığı ve memnuniyetsizliğini bildirdiği bilinmekte.
Hal böyleyken, her iki tarafın da tutumu savaşın son bulmasına yönelik müzakereler başlamadan önce ellerini güçlendirmek açısından cephede ilerleme kaydetmek ve karşı tarafı şartlarını kabul etmeye zorlamak yönünde. Bu durum, Ukrayna açısından Rus toprağı Kursk’a yönelik ilerleme şeklinde vuku bulurken Rusya açısından hem kendi hem de ele geçirdiği toprakları korumaya yönelik gösterilen bir çaba şeklinde ortaya çıkmakta.
Taraflar arasında sıcak savaş devam ederken Ukrayna müttefikleri tarafından Rusya’nın savaş ekonomisini zayıflatmaya yönelik yaptırımlar da devam etmekte. Avrupa Birliği tarafından Rusya’ya yönelik on beşinci yaptırım paketi 16 Aralık 2024’te onaylanırken, birlik tarafından on altıncı yaptırım paketinin ise savaşın yıldönümünde, 24 Şubat 2025’te kabul edilmesinin planlandığı duyuruldu.
Ukrayna’nın savaş devam ederken NATO’ya üye olamayacağı açık bir gerçekken ve ABD yönetiminin hali hazırda savaşı sonlandırmaya yönelik müzakere girişimlerinde bulunmadığı Rus yetkililerce ilan edilmişken halen cephede sıcak savaşın sürdüğü, Rusya’ya yönelik ekonomik yaptırımlar devam ederken Ukrayna’ya yönelik askeri yardımların azaltılması sinyalinin verildiği ve her iki tarafın da savaşın son bulmasına yönelik niyet beyanında bulundukları bir ortamda savaşın daha ne kadar süreceği ve son bulmasına yönelik girişimlerin ne şekilde olacağı ise belirsizliğini korumaya devam etmektedir. Bunu zaman içerisinde göreceğiz.
*: Oğuz Öztunç: RUDN Üniversitesi (Moskova) İktisat Teorisi anabilim dalı, doktora öğrencisi.
Kaynakça
BBC News Türkçe. 2024a. “Trump’ın danışmanı: Kırım gitti; Ukrayna, topraklarını geri almaya değil barışa odaklanmalı”. BBC News Türkçe. Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://www.bbc.com/turkce/articles/cn4vwz432jxo).
BBC News Türkçe. 2024b. “Ukrayna’nın iki büyük sorunu: Rusya’nın ilerleyişi ve Trump’ın geri dönüşü”. BBC News Türkçe. Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://www.bbc.com/turkce/articles/c2l9ypjgl05o).
BBC News Türkçe. 2024c. “Zelenskiy’nin Washington’a ‘satmaya çalıştığı’ zafer planı başarısız mı oldu?” BBC News Türkçe. Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://www.bbc.com/turkce/articles/c9vpde4x7jzo).
BBC News Türkçe. 2025. “Ukrayna savaşı 2025’te nasıl sona erebilir?” BBC News Türkçe. Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://www.bbc.com/turkce/articles/clyv5gdz8r1o).
Bülbül, Ahmet. 2024. “Rusya-Ukrayna Savaşı Nasıl Bitecek? Savaşın Gidişatına Dair Beş Muhtemel Senaryo”. TAV. Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://turkiyearastirmalari.org/2024/11/03/yayinlar/analiz/rusya-ukrayna-savasi-nasil-bitecek-savasin-gidisatina-dair-bes-muhtemel-senaryo/).
GazetemRu. 2024a. “AB’nin yeni Rusya karşıtı yaptırım paketi kabul tarihi açıklandı”. GAZETEMRU. Geliş tarihi 06 Ocak 2025 (https://www.gazetemru.com/2024/12/22/abnin-16-yaptirim-paketi/).
GazetemRu. 2024b. “Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan Avrupa Birliği’nin 15. yaptırım paketine yanıt”. GazetemRu. Geliş tarihi 06 Ocak 2025 (https://www.gazetemru.com/2024/12/29/rusya-disisleri-bakanligindan-avrupa-birliginin-15-yaptirim-paketine-yanit/).
Hürriyet Gazetesi. 2025. “Savaşa acı reçete: Bir yıl daha dayanamaz…” Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://www.hurriyet.com.tr/dunya/savasa-aci-recete-bir-yil-daha-dayanamaz-42651223).
RT International. 2024. “Russia Won’t Make Concessions on Ukraine in NATO – Lavrov”. RT International. Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://www.rt.com/russia/610154-russia-wont-make-concessions-on-ukraine-nato-membership/).
TASS. 2024. “Russia not satisfied with Trump team’s proposals on Ukraine — Lavrov”. TASS. Geliş tarihi 08 Ocak 2025 (https://tass.com/politics/1895237).