Ali KIRIKTAŞ*

Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP) yönelik “guguk kuşu operasyonu” benzetmesi, Türkiye siyasetinde bir metafor olarak tartışılmaktadır. Bu kavram, CHP’nin tarihsel kimliğinin dış müdahaleler veya iç klikler aracılığıyla değiştirilmesi çabasını ifade eder. Guguk kuşlarının, başka kuşların yuvalarına yumurtalarını bırakıp kendi yavrularını yetiştirmesi gibi, CHP’nin ideolojik ve yapısal kimliğine yabancı unsurların yerleştirildiği iddiasını ortaya koyar. Bu yazıda, iddiaların dayandığı tarihsel, ideolojik ve politik bağlam detaylıca incelenecektir.

CHP’nin Tarihsel ve İdeolojik Arka Planı:

Cumhuriyet Halk Partisi, 1923 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğinde kurulmuş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin temel ilkelerini şekillendiren bir parti olmuştur. Partinin gelişim süreci üç ana döneme ayrılabilir:

• Tek Parti Dönemi (1923-1950): Bu dönemde CHP, devrimci bir anlayışla modernleşme projelerini yürütmüş, laiklik ve cumhuriyetçilik gibi ilkeler doğrultusunda devlet politikalarını şekillendirmiştir. Ancak bu dönem, otoriter eğilimleri nedeniyle eleştirilmiş ve 1950’de Demokrat Parti’nin (DP) iktidara gelmesiyle sona ermiştir. CHP’nin ilk kez muhalefet konumuna geçmesi, parti için yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur.
• Çok Partili Dönem ve Sosyal Demokrat Kimlik (1960-1980): 1960’larda Bülent Ecevit’in liderliğinde “ortanın solu” politikası benimsenmiş ve CHP, sosyal demokrasi çizgisine kaymıştır. Bu politika, emekçi sınıflara hitap eden bir stratejiyi temsil etmiştir. Ancak bu süreç, özellikle kırsal ve muhafazakâr seçmenle bağların zayıflamasına neden olmuştur.
• 1980 Sonrası Yeniden Yapılanma: 1980 askeri darbesi sonrası CHP kapatılmış, siyasi yasaklar getirilmiştir. Parti 1992’de yeniden açıldığında, küreselleşme ve liberal ekonomi politikalarının etkisiyle kimlik krizine girmiştir. Bu dönemde parti, bir yandan sosyal demokrasi kimliğini korumaya çalışırken, diğer yandan yeni seçmen gruplarını kazanma çabası içine girmiştir.

Guguk Kuşu Operasyonu İddiaları ve Parti İçi Dinamikler

• Guguk Kuşu Metaforunun Siyasetteki Yansıması: “Guguk kuşu operasyonu” kavramı, CHP’nin yapısına ve ideolojisine yabancı unsurların yerleştirilmesi iddiasına dayanır. Bu benzetme, parti içindeki bazı grupların veya dış güçlerin, partinin asli kimliğini dönüştürme çabasını simgeler. Bu iddialar, özellikle liderlik değişimleri ve parti politikalarının yön değiştirmesi gibi kritik anlarda gündeme gelmiştir.
• Parti İçi Çatışmalar ve Liderlik Mücadeleleri: CHP, tarih boyunca hizip çatışmalarına ve liderlik mücadelelerine sahne olmuştur. Kemal Kılıçdaroğlu’nun liderliği döneminde, parti içindeki bazı grupların dış destek aldığı veya partiyi “ideolojik bir eksenden” uzaklaştırmaya çalıştığı iddiaları tartışma yaratmıştır. Bu durum, özellikle tabanın bir kısmında güven kaybına yol açmıştır.
• Dış Müdahale ve Etkiler: CHP’ye yönelik dış müdahale iddiaları, Türkiye’nin jeopolitik konumuyla ilişkilendirilir. Özellikle Batılı ülkelerin ve uluslararası kuruluşların, CHP’nin laiklik ve modernleşme politikalarını desteklerken, aynı zamanda bu politikaları kendi çıkarlarına uygun hale getirmek istediği öne sürülmektedir. Bu bağlamda, parti politikalarının dış baskılarla şekillendiği eleştirileri sık sık dile getirilmiştir.

İdeolojik Çeşitlilik ve Kimlik Krizi

CHP’nin ideolojik kimliği, tarih boyunca farklı dönemlerde değişim göstermiştir. Ancak bu değişim, parti içinde bir kimlik krizine de yol açmıştır:

• Sosyal Demokrasi ile Kemalizm Arasında Dengeler: CHP, bir yandan Kemalizm’in temel ilkelerine bağlı kalırken, diğer yandan sosyal demokrasiye yönelmiştir. Ancak bu iki yaklaşım arasında zaman zaman bir uyumsuzluk gözlemlenmiştir. Partinin sosyal demokrat politikaları, kırsal muhafazakâr seçmenle bağları zayıflatırken, laiklik vurgusu da bazı kesimlerde tepki çekmiştir.
• Neoliberal Politikaların Etkisi: 1980 sonrası dönemde neoliberal politikaların küresel düzeyde yükselişi, CHP’nin ekonomi politikalarını da etkilemiştir. Parti, bir yandan sosyal adalet vurgusu yaparken, diğer yandan piyasa ekonomisini destekleyen politikalar geliştirmiştir. Bu durum, bazı eleştirmenler tarafından “CHP’nin kendi köklerinden uzaklaştığı” şeklinde yorumlanmıştır.
• Yeni Seçmen Gruplarına Ulaşma Çabası: Kemal Kılıçdaroğlu liderliğinde CHP, daha geniş bir seçmen kitlesine ulaşma çabası içine girmiştir. Ancak bu süreçte, geleneksel taban ile yeni hedef kitleler arasında denge kurma konusunda zorluklar yaşanmıştır.

Akademik Perspektiften Bir Değerlendirme

• Parti İçi Reform İhtiyacı: CHP’nin iç yapısını yeniden düzenlemesi ve parti içi demokrasiyi güçlendirmesi gerekmektedir. Aday belirleme süreçlerinin şeffaf hale getirilmesi, tabanın partiye olan güvenini artırabilir.
• Stratejik Yeniden Yapılanma: Parti, muhalefet stratejilerini yeniden ele almalı ve toplumun değişen ihtiyaçlarına uygun politikalar geliştirmelidir. Özellikle genç seçmenlere yönelik politikaların önceliklendirilmesi önemlidir.
• İdeolojik Netlik: CHP’nin, ideolojik kimliğini netleştirmesi ve seçmenlerine bu kimliği açık bir şekilde sunması gerekmektedir. Kemalizm ve sosyal demokrasi arasında denge sağlanması, partinin tabanını genişletebilir.

Sonuç ve Geleceğe Bakış

Cumhuriyet Halk Partisi’nin geleceği, ideolojik tutarlılık, parti içi demokrasi ve etkili bir muhalefet stratejisi geliştirme kapasitesine bağlıdır. “Guguk kuşu operasyonu” iddiaları, partinin karşı karşıya olduğu zorlukların bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Ancak bu tür iddialar karşısında yapılması gereken, parti içi reformları hayata geçirmek, şeffaf bir yönetim anlayışı benimsemek ve toplumun geniş kesimlerine hitap eden politikalar üretmektir. CHP’nin kendi köklerine bağlı kalırken, değişen dünya koşullarına uyum sağlayabilmesi, Türkiye siyasetindeki yerini güçlendirecek ve partiyi bir kez daha iktidar yarışında güçlü bir aday haline getirecektir.

KAYNAKÇA

Yılmaz Özdil Guguk Kuşu Operasyonu’nu açıkladı. ‘Guguk Kuşu en sinsi kuş türüdür. https://www.yenicaggazetesi.com.tr/yilmaz-ozdil-guguk-kusu-operasyonunu-baslatti-guguk-kusu-en-sinsi-kus-turudur-671899h.htm. Erişim Tarihi: 02.01.2025.

Türk, R. (2015). Türkiyede siyasal islamın partileşme faaliyetleri: Milli Görüş Partileri örneği (Master’s thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).

Kemahlı, F. (2005). Türk siyasal yaşamında merkezin nitelik değişimi; 3 Kasım 2002 genel seçimlerine yansıması (Master’s thesis, Akdeniz Üniversitesi).

Gürkule, N. (2011). Türkiye’de Müdahaleler ve Ekonomik Koşullar (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey).

*: Ali KIRIKTAŞ, Kapadokya Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü doktora öğrencisidir.